ดอกสร้อยสุภาสิต

สารบัญ

บทนำ หนังสือแบบสอนอ่านจินตกระวีนิพนธ์ ดอกสร้อยสุภาสิต^๑

         เมื่อครั้งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงดำรงราชานุภาพ ทรงดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเลี้ยงเด็กของพระอัครชายาเธอพระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ ได้ทรงมีพระดำริว่า ถ้อยคำที่รวบรวมกันเป็นบทเป็นบาท สำหรับเด็กร้องเล่นอยู่ตามธรรมดาชาวบ้านเป็นบทขบขันอยู่ มีคำที่ไม่มีความหมายหรือใช้กันอย่างผิดๆ จำนวนมาก จึงทรงแปลงเอาชื่อของบทเดิมๆ ซึ่งเด็กร้องๆ เล่นอยู่มาเป็นเค้าแต่งเรื่องขึ้น โดยให้มีใจความสำคัญเป็นคติข้อคิดเตือนใจ หรือสุภาษิตสอนใจประกอบด้วย เพื่อให้ร้องเล่นเป็นประโยชน์

         ทั้งนี้ ได้ทรงจัดให้ จินตกระวี ทั้งหลายในกรมศึกษาธิการสมัยนั้นช่วยกันแต่งบทร้อยกรองต่างๆ ขึ้น อาทิ พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงดำรงราชานุภาพ, นายทัด เปรียญ, หลวงมลโยธานุโยค, นายแก้ว, พระพินิจสารา (ทิม), หม่อมเจ้าประภากร, หลวงประชุมบรรณสาร (พิน เดชะคุปต์), พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทัศนนิภาธร, หลวงประสิทธิ์อักษรสาร (เทศ) และพระยาวิสุทธสุริยศักดิ์ แล้วจัดพิมพ์ขึ้นเพื่อให้เด็กๆ ในโรงเลี้ยงเด็กได้ร้องเล่น

         ต่อมาในภายหลัง กระทรวงธรรมการ (กระทรวงศึกษาธิการในปัจจุบัน) ได้ตระหนักในประโยชน์ของเรื่องนี้ว่าควรจะเป็นหนังสือสอนอ่านของเด็กนักเรียนชั้นมูลศึกษาได้ จึงได้กราบทูลขอประทานอนุญาตนำมาพิมพ์ใช้เป็นหนังสือเรียนสามัญ โดยได้คัดเลือกบทร้อยกรองที่มีโวหารและกลวิธีการประพันธ์ที่เป็นเอกลักษณ์ ซึ่งประกอบไปด้วยกลอนดอกสร้อยทั้งสิ้น ๓๔ บท ซึ่งมีชื่อผู้ประพันธ์ และชื่อเพลงไทยเดิมที่ใช้เป็นทำนองขับร้องปรากฏอยู่ท้ายบท จัดพิมพ์เป็นหนังสือ แบบสอนอ่านจินตกระวีนิพนธ์ ดอกสร้อยสุภาสิต เพื่อให้ครูอาจารย์ใช้สำหรับให้นักเรียนหัดอ่าน เขียน เรียนรู้ศัพท์ หรือเลือกเป็นแบบฝึกหัดไวยากรณ์ ตลอดจนฝึกหัดการย่อความ เรียงความในการแต่งหนังสือ โดยให้ชื่อว่า หนังสืออ่านจินตกระวีนิพนธ์

         สืบต่อมาจนถึงปัจจุบัน สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมีความห่วงใยว่าคนไทยยังอ่านหนังสือกันน้อย จึงทรงมีพระราชดำริให้มีการรื้อฟื้นหนังสือเก่าอายุ ๕๐ - ๑๐๐ ปี หลายเล่มด้วยกัน มาจัดพิมพ์ขึ้นใหม่เพื่อให้ความรู้แก่เด็กและเยาวชนไทย รวมถึง หนังสือดอกสร้อยสุภาษิต^๒ ด้วย โดยได้ทรงวาดภาพฝีพระหัตถ์ประกอบ และพระราชทานให้จัดพิมพ์เป็นโปสการ์ด “ร่ายเส้นเป็นดอกสร้อย” ออกจำหน่ายให้กับประชาชนโดยทั่วไป

^๑ สะกดตามหนังสือต้นฉบับ
^๒ สะกดแบบปัจจุบัน

หน้า ๑ จาก ๒๒ หน้า

แมวเอ๋ยแมวเหมียว	รูปร่างประเปรียวเป็นนักหนา
ร้องเรียกเหมียวเหมียวเดี๋ยวก็มา	เคล้าแข้งเค้าขาน่าเอ็นดู
รู้จักเอารักเข้าต่อตั้ง	ค่ำๆ ซ้ำนั่งระวังหนู
ควรนับว่ามันกตัญญู	พอดูอย่างไว้ใส่ใจ เอย

๑. ฝรั่งรำเท้า	๒. แขกวรเชฐ
๓. ลมพัดชายเขา	๔. พัดชา
๕. มอญรำดาบ	๖. สารถีชักรถ
๗. วิลันดาโอด	๘. นกกระจอกทอง
๙. ตวงพระธาตุ	๑๐. แขกไทร
๑๑. นางนาค	๑๒. ลิ้นลากระทุ่ม
๑๓. จีนขิมเล็ก	๑๔. มอญร้องไห้
๑๕. ตะนาว	๑๖. พัดชา
๑๗. สะสม	๑๘. ตลุ่มโปง
๑๙. ลาวแคน	๒๐. ม้าย่อง
๒๑. จีนดาวดวงเดียว	๒๒. ล่องเรือ
๒๓. เทพชาตรี	๒๔. พราหมณ์ดีดน้ำเต้า
๒๕. ชมดงนอกสามชั้น	๒๖. ล่องเรือพระนคร
๒๗. เขมรใหญ่	๒๘. ตลุ่มโปง
๒๙. จีนขวัญอ่อน	๓๐. จีนต่อยหม้อ
๓๑. สมิงทองมอญ	๓๒. สระบุหรั่งทอง
๓๓. ช้างประสานงา	๓๔. ลิกิน